7. Yargı Paketi Yasalaştı

“İcra ve İflas Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi” 09/03/2023 tarihinde Türkiye Büyük Millet Meclisine sunulmuştur.

Teklifin Adalet Komisyonundaki görüşmelerine 15/03/2023 tarihinde başlanılmış olup, Teklif 16/03/2023 tarihinde Komisyonda kabul edilmiştir.

Teklifin TBMM Genel Kurulundaki görüşmelerine 27/03/2023 tarihinde başlanılmış olup, Teklif 28/03/2023 tarihinde Genel Kurulda kabul edilmiştir.

Kanunla 18 farklı kanunda değişiklik yapılmakta ve Teklif, 1’i geçici madde olmak üzere toplam 45 maddeden oluşmaktadır.

Kanunda yer alan düzenlemeler aşağıdaki şekilde özetlenebilir:

1. Uyuşturucu ve Uyarıcı Madde Suçlarına İlişkin Düzenlemeler

a) 5237 sayılı Türk Ceza Kanununun 188 inci maddesinin dördüncü fıkrası kapsamına “sentetik katinon ve türevleri, sentetik opioid ve türevleri ile amfetamin ve türevleri” de dahil edilmektedir. Böylelikle bu maddelerin imal, ithal, ihraç ve ticaretine ilişkin suçların cezaları yarı oranında artırılmaktadır. Bu kapsamda örneğin anılan uyuşturucu maddelerin ticaretine ilişkin suçun cezasının alt sınırı 10 yıldan 15 yıla çıkarılmaktadır.

b) Uyuşturucu madde kullananlar hakkında uygulanacak tedavi ve/veya denetimli serbestlik tedbiri sürecinin daha etkin işletilebilmesi öngörülmektedir. Bu kapsamda;

- Tedavi ve/veya denetimli serbestlik tedbirlerine ilişkin uzatma süresi, 1 yıldan 2 yıla çıkarılmakta ve şüphelinin daha uzun süre tedavi ve/veya denetim altında tutulması sağlanmaktadır.

- Cumhuriyet savcısının, erteleme süresi içinde uyuşturucu madde kullanıp kullanmadığını tespit etmek için şüpheliyi yılda en az 2 kez ilgili kuruma sevk etmesi zorunlu hale getirilmektedir.

- Cumhuriyet savcısı tarafından şüpheli hakkında verilen erteleme kararının kolluk birimlerine bildirilmesi sağlanmaktadır.

c) Denetimli Serbestlik Hizmetleri Kanununa eklenen 12/A maddesiyle, uyuşturucu madde bağımlılarına özgü iyileştirme tedbirleri geliştirilmektedir. Şöyle ki;

Türk Ceza Kanununun 191 inci maddesi gereğince Cumhuriyet savcısı tarafından hakkında bu suçtan dolayı denetimli serbestlik veya tedavi tedbiri verilen şüpheliyle ilgili olarak denetimli serbestlik müdürlüğünce;

- Tedaviye tabi tutulmak,

- Belirlenen programlara katılmak,

- Çocuklarla bir arada olmayı gerektiren ortamlarda çalışmaktan yasaklanmak,

- Belirlenen yer veya bölgelere gitmemek,

- Bir bölgede denetim veya gözetim altında bulunmak,

- Eğitim kurumuna, eğitim programına veya mesleki uğraşlarına ilişkin eğitime devam etmek,

- Belirli etkinlikleri yapmaktan yasaklanmak,

- Gözetim altında ücret karşılığı çalıştırılmak,

- Silah bulunduramamak veya taşıyamamak, gerektiğinde sahip olunan silahları makbuz karşılığında adli emanete teslim etmek,

- Her türlü taşıtları veya bunlardan bazılarını kullanamamak ve gerektiğinde makbuz karşılığında sürücü belgesini teslim etmek,

yükümlülüklerinden en az 3 veya daha fazlasına karar verilecektir.

Ayrıca maddeyle sayılan yükümlülüklerin takibi bakımından Cumhuriyet savcıları ile denetimli serbestlik uygulaması kapsamında görev alan personelin sorumlulukları ayrıntılı bir şekilde düzenlenmektedir.

ç) Uyuşturucu madde kullanmak suçundan hükümlü olanlar ile başka bir suçtan hükümlü olup uyuşturucu madde bağımlısı olduğu tespit edilen hükümlülerin ceza infaz kurumunda tedavi ve rehabilitasyon programlarına katılması zorunlu hale getirilmektedir.

- Ayrıca tedavi ve rehabilitasyon programlarının uygulanacağı müstakil ceza infaz kurumlarının açılabilmesine veya mevcut ceza infaz kurumlarının bir bölümünün bu amaç için tahsis edilmesine imkan tanınmaktadır.

- Yine, uyuşturucu kullanmak suçundan dolayı mahkum olup da denetimli serbestliğe ayrılan hükümlülere, ilaveten tedavi ve rehabilitasyon programlarına katılma yükümlülüğü getirilmektedir.

d) Tedavi ve rehabilitasyon merkezlerinin bir an önce hayata geçirilmesi ve yürütülecek hizmetlerin aksamaması için ilgili bakanlıkların bütçesine ödenek aktarılması ve bu hususta personel görevlendirilmesi yönünde düzenleme yapılmaktadır.

e) Uyuşturucu madde imal ve ticareti suçu için görevlendirilen gizli soruşturmacının kamuya açık yerlerde ve işyerlerinde ses veya görüntü kaydı yapabilmesine hakim tarafından izin verilebilecektir.

f) Elkonulan maddenin uyuşturucu madde olduğuna dair kesin rapor alındıktan sonra “soruşturma aşamasında” sulh ceza hâkimliğince bu maddenin müsaderesine ve imhasına karar verilmesi zorunlu hale getirilmektedir. Böylelikle soruşturma veya kovuşturmanın kesinleşmesi beklenmeden uyuşturucu maddelerin imhası sağlanmış olacaktır.

g) Kaçakçılık suçlarından, uyuşturucu madde imal ve ticareti suçundan ve izinsiz kenevir ekimi suçundan elde edilen malvarlığı değerlerini ihbar edenler ile bu suçlardan kaynaklanan malvarlığı değerlerini aklama suçunu ihbar edenlerin kimliklerinin gizlenmesine yönelik hüküm getirilmektedir.

2. Göçmen Kaçakçılığı Suçuna İlişkin Düzenlemeler

a) Göçmen kaçakçılığı suçuyla daha etkin mücadele edilebilmesi ve caydırıcılığın sağlanması amacıyla suçun cezasının alt sınırı 3 yıldan 5 yıla çıkarılmaktadır.

b) Göçmen kaçakçılığı suçu nedeniyle el konulan araç, gereç ve malzemenin, milli savunma veya iç güvenlik hizmetleriyle doğrudan ilgili olması durumunda bunların Türk Silahlı Kuvvetleri, Emniyet Genel Müdürlüğü, Jandarma Genel Komutanlığı veya Sahil Güvenlik Komutanlığına tahsis edilebilmesine imkân sağlanmaktadır.

3. İcra ve İflas Kanununda Yapılan Düzenlemeler

a) Konutlarda yapılacak hacizler bakımından; icra müdürünün verdiği haciz kararının, “hâkim onayından geçtikten sonra” yerine getirilebilmesi sağlanmaktadır.

b) Aile bireylerine ait kişisel eşyalar ile ailenin ortak kullanımına hizmet eden tüm ev eşyaları, haczi caiz olmayan mallar arasına alınmaktadır.

c) İcra takibine konu alacağa yetecek miktarı aşacak şekilde (taşkın) haciz yapılması açıkça yasaklanmaktadır.

ç) Üzerindeki haciz kalktığı halde yediemin depolarında bulunan malların daha etkin bir şekilde tasfiyesi için düzenleme yapılmaktadır.

4. Avukatlık ve Adli Yardım Sistemine İlişkin Düzenlemeler

a) Avukatların büro kurma giderlerinin karşılanması için uygun kredi ve finansmana erişmesini sağlayacak düzenleme yapılmaktadır.

b) Avukatlık mesleğinin ilk beş yılında baro aidatı alınmaması sağlanarak mesleğe yeni başlayan avukatlar mali olarak desteklenmektedir.

c) Adli yardım bürosunun gelirleri artırılmak suretiyle adli yardım sisteminin güçlendirilmesi sağlanmaktadır.

5. Arabuluculuğa İlişkin Düzenlemeler

a) Kira ilişkisinden kaynaklanan uyuşmazlıklar (ilamsız icra yoluyla tahliye hariç), ortaklığın giderilmesine ilişkin uyuşmazlıklar, kat mülkiyetinden kaynaklanan uyuşmazlıklar ve komşu hakkıyla ilgili uyuşmazlıklar, dava şartı olarak arabuluculuk kapsamına alınmaktadır.

b) Ticari davalar ve iş sözleşmesinden kaynaklanan uyuşmazlıklar bakımından, itirazın iptali, menfi tespit ve istirdat davalarının zorunlu arabuluculuk kapsamında olduğu açıkça düzenlenmektedir.

c) Taşınmazın devrine veya taşınmaz üzerinde sınırlı ayni hak kurulmasına ilişkin uyuşmazlıklar, ihtiyari arabuluculuğa elverişli hale getirilmektedir.

ç) Arabuluculuğa ilişkin Ülkemizin taraf olduğu Singapur Sözleşmesi’nin, iç hukukumuza uyumunun sağlanmasına yönelik düzenlemeler yapılmaktadır.

d) Uyuşmazlığın asıl tarafının arabuluculuk süreci ile arabuluculuk faaliyeti sonunda düzenlenen son tutanak hakkında bilgilendirilmesi konusunda arabulucuya yükümlülük getirilmektedir.

e) Ticari uyuşmazlıklar bakımından, taraf avukatları ve arabulucunun birlikte imzaladığı anlaşma belgesinin, -icra edilebilirlik şerhi aranmaksızın- ilam niteliğinde belge sayılacağı kabul edilmektedir.

6. Anayasa Mahkemesinin İptal Kararları Doğrultusunda Yapılan Düzenlemeler

a) Ceza Muhakemesi Kanununun 193 üncü maddesinde değişiklik yapılarak, “mahkûmiyet” kararının yanı sıra “ceza verilmesine yer olmadığı” ve “güvenlik tedbiri” kararlarının verilebilmesi için de sanığın sorgusunun yapılması şartı getirilmektedir.

b) Ceza Muhakemesi Kanununun 231 inci maddesinde düzenleme yapılarak, “hükmün açıklanmasının geri bırakılması” kararlarına itiraz halinde itiraz merciinin, karar ve hüküm hakkında usule ve esasa ilişkin inceleme yapması gerektiği açıklığa kavuşturulmaktadır.

Böylelikle, itiraz mercii, karar ve hükmü ayrıntılı bir şekilde inceleyecek; usule veya esasa ilişkin hukuka aykırılık tespit ederse, gerekçesini göstermek suretiyle karar ve hükmü kaldırarak dosyayı mahkemesine gönderecektir.

c) Ceza Muhakemesi Kanununun 308/A maddesinde değişiklik yapılarak, bölge adliye mahkemesi ceza dairelerinin kesin nitelikteki kararlarına karşı Cumhuriyet başsavcılığınca sanık aleyhine itiraz edilebilmesi için “kararı etkileyecek nitelikte esaslı bir hatanın bulunması” gerektiği hükme bağlanmaktadır. Ayrıca düzenlemeyle, bu itirazın sanık veya müdafine tebliğ edilmesi sağlanmaktadır.

7. Diğer Düzenlemeler

a) Engellilik sebebiyle bakıma muhtaç veya ağır bir hastalığa dûçar 18 yaşını doldurmamış çocuğu bulunan ve 10 yıldan az hapis cezasına mahkûm edilen kadın hükümlülerin cezalarının infazının, belirli yükümlülükler altında 1 yıla kadar ertelenebilmesine, ertelemenin 6 aylık periyotlarla 2 yıl daha uzatılabilmesine imkân tanınmaktadır.

b) Ceza infaz kurumlarında görev yapan ceza infaz kurumu müdürü, infaz ve koruma başmemuru ve infaz ve koruma memuru unvanlı personelden vazife malulü sayılanların yakınlarına kamuda istihdam hakkı tanınmaktadır.

c) Kabahatler Kanununun 43/A maddesinde yapılan değişiklikle, kamu veya özel hukuk tüzel kişisi ayrımı kaldırılarak, tüm tüzel kişilerin maddede düzenlenen idari yaptırımlar bakımından sorumluluğu kabul edilmektedir.

ç) Geçici maddeyle, makul sürede yargılanma hakkı ile mahkeme kararlarının icrası hakkının ihlali iddiasıyla Anayasa Mahkemesine yapılmış ve derdest olan bireysel başvuruların ilgilinin müracaatı üzerine 6384 sayılı Kanunla kurulan Komisyon tarafından incelenmesine imkân tanınmaktadır. Muhtemel iş yükü nazara alınarak Komisyonun yapısı ve çalışma şekli yeniden düzenlenmektedir.

d) Asliye ticaret mahkemelerinde tek hâkimle ve basit yargılama usulüne göre görülen uyuşmazlıklara ilişkin parasal sınır 500 bin Türk Lirasından 1 milyon Türk Lirasına çıkarılmaktadır.

e) Çocuk teslimi ve çocukla kişisel ilişki kurulması işlemlerini “hafta içi” gerçekleştirecek uzman veya öğretmenlere dosya bazlı ödeme yapılması sağlanmaktadır.

Takdire arz olunur. 28/03/2023