ANONİM ŞİRKETTE YÖNETİM KURULU ÜYELERİNİN HUKUKİ SORUMLULUĞU

Anonim şirket, genel kurul tarafından seçilen yönetim kurulu tarafından yönetilir ve temsil olunur. Yönetim kurulunun görev ve yetkileri TTK md.374’te düzenlenmiş olup kanun ve esas sözleşme uyarınca genel kurulun yetkisinde bırakılmış bulunanlar dışında, şirketin işletme konusunun gerçekleştirilmesi için gerekli olan her çeşit iş ve işlemler hakkında karar almaya yetkilidir. Yönetim kurulu üyeleri görevlerini tedbirli bir yöneticinin özeniyle yerine getirmek ve şirketin menfaatlerini dürüstlük kurallarına uyarak gözetmek yükümlülüğü altındadırlar.

Yönetim kurulunun devredilemez ve vazgeçilemez görev ve yetkileri ise şunlardır:

 a) Şirketin üst düzeyde yönetimi ve bunlarla ilgili talimatların verilmesi.

b) Şirket yönetim teşkilatının belirlenmesi.

c) Muhasebe, finans denetimi ve şirketin yönetiminin gerektirdiği ölçüde, finansal planlama için gerekli düzenin kurulması.

d) Müdürlerin ve aynı işleve sahip kişiler ile imza yetkisini haiz bulunanların atanmaları ve görevden alınmaları.

e) Yönetimle görevli kişilerin, özellikle kanunlara, esas sözleşmeye, iç yönergelere ve yönetim kurulunun yazılı talimatlarına uygun hareket edip etmediklerinin üst gözetimi.

f) Pay, yönetim kurulu karar ve genel kurul toplantı ve müzakere defterlerinin tutulması, yıllık faaliyet raporunun ve kurumsal yönetim açıklamasının düzenlenmesi ve genel kurula sunulması, genel kurul toplantılarının hazırlanması ve genel kurul kararlarının yürütülmesi.

g) Borca batıklık durumunun varlığında mahkemeye bildirimde bulunulması.

YÖNETİM KURULUNUN BAZI YÜKÜMLÜLÜKLERİ

Müzakereye katılma yasağı

Yönetim kurulu üyesi, kendisinin şirket dışı kişisel menfaatiyle veya alt ve üst soyundan birinin ya da eşinin yahut üçüncü derece dâhil üçüncü dereceye kadar kan ve kayın hısımlarından birinin, kişisel ve şirket dışı menfaatiyle şirketin menfaatinin çatıştığı konulara ilişkin müzakerelere katılamaz. Bu yasak, yönetim kurulu üyesinin müzakereye katılmamasının dürüstlük kuralının gereği olan durumlarda da uygulanır. Tereddüt uyandıran hâllerde, kararı yönetim kurulu verir. Bu oylamaya da ilgili üye katılamaz. Menfaat uyuşmazlığı yönetim kurulu tarafından bilinmiyor olsa bile, ilgili üye bunu açıklamak ve yasağa uymak zorundadır. Aksi şekilde hareket eden yönetim kurulu üyesi ve menfaat çatışması nesnel olarak varken ve biliniyorken ilgili üyenin toplantıya katılmasına itiraz etmeyen üyeler ve söz konusu üyenin toplantıya katılması yönünde karar alan yönetim kurulu üyeleri bu sebeple şirketin uğradığı zararı tazminle yükümlüdürler.

Şirketle işlem yapma, şirkete borçlanma yasağı

Yine yönetim kurulu üyelerinin genel kuruldan izin almadan, şirketle kendisi veya başkası adına herhangi bir işlem yapamayacağı gibi pay sahibi olmayan yönetim kurulu üyeleri ile yönetim kurulu üyelerinin pay sahibi olmayan TTK md.393’te sayılan yakınları şirkete nakit borçlanamaz. Bu kişiler için şirket kefalet, garanti ve teminat veremez, sorumluluk yüklenemez, bunların borçlarını devralamaz. Aksi hâlde, şirkete borçlanılan tutar için şirket alacaklıları bu kişileri, şirketin yükümlendirildiği tutarda şirket borçları için doğrudan takip edebilir. Yine genel kurulun iznini almaksızın, şirketin işletme konusuna giren ticari iş türünden bir işlemi kendi veya başkası hesabına yapamaz, aynı tür ticari işlerle uğraşan bir şirkete sorumluluğu sınırsız ortak sıfatıyla da giremez.

Kurucular, yönetim kurulu üyeleri, yöneticiler ve tasfiye memurları, kanundan ve esas sözleşmeden doğan yükümlülüklerini kusurlarıyla ihlal ettikleri takdirde hem şirkete hem pay sahiplerine hem de şirket alacaklılarına karşı verdikleri zarardan sorumludurlar. Dolayısıyla yönetim kurulu üyelerine karşı sorumluluk davası açılabilmektedir. Yönetim kuruluna karşı sorumluluk davasını hem şirket hem de pay sahipleri açmaya yetkilidir.

SORUMLULUK DAVASI ŞARTLARI

1.     Kusur

2.     Zarar: Pay sahiplerinin; doğrudan zarara uğraması mümkün olabileceği gibi (örn.rüçhan hakkının kullandırılmaması),şirketin doğrudan zarara uğramasıyla dolaylı zararları da olabilir.

3.     İlliyet Bağı

KİMLER AÇABİLİR?

1)Şirket: Yeni TTK’de şirketin sorumluluk davası açarken genel kurul kararı alması gerektiğine ilişkin açık hüküm bulunmayıp bu husus öğretide tartışmalı olsa da 479/3-c gereği ve Yargıtay’ın istikrarlı içtihadı, şirketin açacağı davada genel kurul kararının alınması için süre verilmesine veya davanın reddedilmesine yöneliktir. Dolayısıyla dava şartı olarak kabul etmiştir. Sebebi ise TTK 479/3-c’de sorumluluk davalarında oyda imtiyaz hakkı tanınmamasıdır:

(3) Oyda imtiyaz aşağıdaki kararlarda kullanılamaz: 

a) Esas sözleşme değişikliği.

b) (Mülga: 26/6/2012-6335/42 md.)

c) İbra ve sorumluluk davası açılması.

2)Pay sahipleri: Yukarıda değinildiği üzere pay sahipleri hem doğrudan hem dolaylı zarara uğrayabilir. Doğrudan zarara uğramaları halinde tazminatı kendilerine isteyebilecekken dolaylı zarar halinde ancak şirkete ödenmesini isteyebileceklerdir. Ortaklara tanınan dava hakkı, ortaklığın dava hakkından bağımsızdır²⁹. Bu çerçevede, genel kurulda sorumluluk davası açılmamasına karar verilmesi, yönetim kurulunun ibra edilmesi veya davadan feragat edilmesi ya da sulh olunması yönündeki kararların pay sahiplerinin açacağı davaya bir etkisi olmayacak ve bu kararlar onların dava haklarını ortadan kaldırmayacaktır³⁰.

3)Alacaklılar: Zarara uğrayan şirketin iflası hâlinde, tazminatın şirkete ödenmesini isteme hakkını şirket alacaklıları da haizdir.

DAVA HAKKINI ORTADAN KALDIRAN HALLER

1)     İBRA: Şirket genel kurulunun, sorumluluktan ibraya ilişkin kararı, ibranın kapsadığı açıklanan maddi olaylara ilişkin olarak, şirketin, ibraya olumlu oy veren ve ibra kararını bilerek payı iktisap etmiş olan pay sahiplerinin dava hakkını kaldırır.

Diğer pay sahiplerinin dava hakları ise ibra tarihinden itibaren altı ay geçmesiyle düşer.

2)     ZAMANAŞIMI: Sorumlu olanlara karşı tazminat istemek hakkı, davacının zararı ve sorumluyu öğrendiği tarihten itibaren iki ve herhâlde zararı doğuran fiilin meydana geldiği günden itibaren beş yıl geçmekle zamanaşımına uğrar.

YETKİLİ VE GÖREVLİ MAHKEME

MADDE 561- (1) Sorumlular aleyhinde şirketin merkezinin bulunduğu yer asliye ticaret mahkemesinde dava açılabilir.

YARGILAMA USULÜ

MADDE 1521- (1) Ticaret şirketlerinde, ortakların veya pay sahiplerinin şirketle veya birbirleriyle şirket ortaklığından veya pay sahipliğinden kaynaklanan davalarda veya şirketin yönetim kurulu üyeleri, yöneticileri, müdürleri, tasfiye memurları ya da denetçilerine karşı açılacak davalarda basit yargılama usulü uygulanır.

KAYNAKÇA

²⁹ Çamoğlu, s. 154; Yasaman, s. 109; Ayoğlu, Sorumluluk Davası, s. 71 vd.; Akdağ Güney, Yönetim Kurulu, s. 340, Mehmet Emin ALPASLAN, 2024, PAY SAHİPLERİNİN ŞİRKET ZARARI NEDENİYLE YÖNETİM KURULU ÜYELERİNE KARŞI AÇTIKLARI SORUMLULUK DAVALARINDAKİ HUKUKÎ STATÜSÜ VE BU DAVALARDA ALINAN İLÂMLARIN İCRASI-LEGAL STATUS OF SHAREHOLDERS IN LIABILITY CASES FILED AGAINST MEMBERS OF THE BOARD OF DIRECTORS DUE TO COMPANY DAMAGES AND EXECUTION OF JUDGMENTS IN THESE CASES, TBB Dergisi 2024(170) s. 223-266 *(s.231)

³⁰ Ayoğlu, Sorumluluk Davası, s. 71. Mehmet Emin ALPASLAN, 2024, PAY SAHİPLERİNİN ŞİRKET ZARARI NEDENİYLE YÖNETİM KURULU ÜYELERİNE KARŞI AÇTIKLARI SORUMLULUK DAVALARINDAKİ HUKUKÎ STATÜSÜ VE BU DAVALARDA ALINAN İLÂMLARIN İCRASI-LEGAL STATUS OF SHAREHOLDERS IN LIABILITY CASES FILED AGAINST MEMBERS OF THE BOARD OF DIRECTORS DUE TO COMPANY DAMAGES AND EXECUTION OF JUDGMENTS IN THESE CASES, TBB Dergisi 2024(170) s. 223-266 *(s.231)

CEYDA ECE ALKAN